สำนักงานอัยการคดีเยาวชนและครอบครัวจังหวัดร้อยเอ็ด

คำแนะนำสำหรับผู้เสียหายและพยาน

ในการขึ้นเบิกความเป็นพยานในศาลในคดีที่พนักงานอัยการเป็นโจทก์

          พยานในที่นี้หมายถึงพยานบุคคล ซึ่งเป็นบุคคลที่สามารถเข้าใจและตอบคำถามได้และต้องเป็นผู้ที่ได้เห็นได้ยิน หรือทราบข้อความเกี่ยวในเรื่องที่จะให้การเป็นพยานนั้นมาด้วยตนเองโดยตรง หรืออาจเป็นพยานบอกเล่าที่รับฟังข้อเท็จจริงมาจากบุคคลอื่น หรือที่บันทึกไว้ในเอกสาร หรือวัตถุอื่นใดก็ได้

          สำหรับพยานที่จะมาเบิกความที่ศาลส่วนใหญ่แล้วจะเป็นผู้เสียหายในคดี หรือเป็นประจักษ์พยานซึ่งถือเป็นพยานสำคัญในคดี โดยเมื่อพนักงานอัยการยื่นคำฟ้องแล้ว หากเป็นคดีที่จำเลยให้การรับสารภาพศาลอาจพิพากษาคดีโดยไม่ต้องสืบพยาน ผู้เสียหายหรือพยานจึงไม่จำต้องมาเบิกความที่ศาล แต่หากเป็นคดีที่จำเลยให้การปฏิเสธ หรือข้อหาความผิดซึ่งกฎหมายกำหนดอัตราโทษจำคุกตั้งแต่ห้าปีขึ้นไป หรือโทษสถานที่หนักกว่านั้น ศาลจะต้องกำหนดนัดสืบพยานโจทก์ และพยานจำเลย หรือสืบพยานโจทก์ประกอบคำรับสารภาพของจำเลยแล้วแต่กรณี พยานและผู้เสียหายจะต้องมาเบิกความต่อศาล ซึ่งมีขั้นตอนและคำแนะนำดังนี้

          ๑. เมื่ออยู่ในหลักเกณฑ์ที่ต้องสืบพยานแล้ว โจทก์จะขอให้ศาลออกหมายเรียกพยานและให้เจ้าพนักงานตำรวจหรือเจ้าพนักงานของศาลส่งหมายเรียกให้กับพยาน เมื่อพยานได้รับหมายเรียกแล้วให้ตรวจสอบดูว่าต้องไปเบิกความที่ศาลใด ในวัน เดือน ปี และเวลาใด เพราะในบางจังหวัดอาจมีหลายศาลและอยู่ต่างท้องที่กัน เช่นศาลจังหวัดนครราชสีมา และศาลจังหวัดบัวใหญ่ เป็นต้น เพื่อจะได้เดินทางไปไม่ผิดศาล ซึ่งโดยปกติแล้วศาลจะนัดพิจารณาช่วงเช้า เวลา ๐๘.๓๐ น. หรือช่วงบ่าย เวลา ๑๓.๓๐ น. หรือทั้งเช้าและบ่าย

          ๒. หลังจากผู้เสียหายหรือพยานได้รับหมายเรียกแล้ว เจ้าพนักงานตำรวจจะรายงานผลการส่งหมายเรียกให้พนักงานอัยการทราบ และก่อนวันนัดสืบพยานโดยปกติแล้วพนักงานอัยการที่รับผิดชอบว่าความคดีนั้นจะโทรศัพท์ติดต่อผู้เสียหาย หรือพยานที่จะมาเบิกความเพื่อแจ้งเตือนผู้เสียหายหรือพยานอีกครั้งหนึ่ง

          ๓. ในวันเดินทางไปศาลต้องแต่งตัวสุภาพเรียบร้อย ต้องไม่ดื่มหรือเสพสุรา หรือของมึนเมา หรือสิ่งเสพติดอื่นไปเบิกความ และควรนำหมายเรียกติดตัวไปด้วย เพื่อความสะดวกในการติดต่อสอบถามเจ้าหน้าที่ศาลหากเกิดเหตุขัดข้อง และไม่ว่าศาลจะนัดพิจารณาเช้าหรือบ่ายพยานควรเดินทางไปถึงศาลก่อนเบิกความ เพื่อให้มีเวลาพูดคุยกับพนักงานอัยการเพื่อทบทวนความทรงจำ หรือสอบถามพนักงานอัยการในข้อสงสัยเกี่ยวกับคดีหรือการเบิกความ

          ๔. เมื่อเดินทางไปถึงศาลให้ติดต่อเจ้าหน้าที่ศาลเพื่อสอบถามว่าคดีที่ต้องเบิกความอยู่ห้องพิจารณาคดี (บัลลังก์) ที่เท่าใด หรือหากประสงค์จะตรวจสอบด้วยตนเองก็สามารถกระทำได้ โดยการไปตรวจสอบบัญชีนัดความของศาลซึ่งอาจติดประกาศไว้หน้าศาล หรือในศาลแล้วแต่ความสะดวกของศาลแต่ละศาล ซึ่งในบัญชีนัดความจะมีรายละเอียดเกี่ยวกับคดีและห้องพิจารณาไว้ด้วย

          ๕. เมื่อไปถึงห้องพิจารณาแล้วให้เข้าไปในห้องพิจารณาเพื่อแจ้งเจ้าหน้าที่ศาลว่าพยานเดินทางมาศาลแล้ว อย่ารออยู่หน้าห้องพิจารณาเพราะเจ้าหน้าที่ศาลหรือพนักงานอัยการอาจไม่ทราบว่าพยานเดินทางมาศาลแล้ว และทำให้การติดตามพยานมาเบิกความที่ศาลในวันนั้นติดขัดได้ ซึ่งหากพนักงานอัยการเดินทางมาถึงห้องพิจารณาแล้วโดยปกติพนักงานอัยการจะสอบถามว่าใครเป็นผู้เสียหายและพยานโจทก์บ้าง แต่หากไม่พบตัวพนักงานอัยการจนใกล้เวลาจะต้องเบิกความแล้ว พยานสามารถโทรศัพท์ติดต่อพนักงานอัยการได้ทันที หรือหากไม่มีเบอร์โทรศัพท์ติดต่อก็อาจขอให้เจ้าหน้าที่ศาลช่วยติดตามตัวพนักงานอัยการให้ก็ได้    

          ๖. เมื่อพนักงานอัยการได้พบกับผู้เสียหายหรือพยานแล้ว พนักงานอัยการจะพูดคุยเรื่องทั่วๆไปกับพยานเล็กน้อยเพื่อให้พยานคลายความกังวล แล้วถามว่าเคยขึ้นเบิกความที่ศาลมาก่อนหรือไม่ เพื่อจะได้ทราบประสบการณ์ของพยานในการเบิกความ แล้วจะสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับคดีเพื่อทบทวนความทรงจำให้พยาน ว่าพยานเข้าไปเกี่ยวข้องกับคดีอย่างไร ใครทำอะไร ที่ไหน อย่างไร และผลเป็นอย่างไร ซึ่งเป็นการเล่าเหตุการณ์ตามลำดับขั้นตอน และจะแจ้งด้วยเสมอว่าให้พยานเบิกความไปตามความเป็นจริงในสิ่งซึ่งพยานได้รู้ ได้เห็น หรือได้ยินมาด้วยตนเอง เพราะหากพยานเบิกความเท็จอาจถูกดำเนินคดีอาญาได้ และในส่วนนี้หากผู้เสียหายหรือพยานมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการดำเนินคดี หรือสิทธิของผู้เสียหายที่ควรได้รับจากการกระทำผิดของจำเลย ผู้เสียหายอาจสอบถามพนักงานอัยการได้

          ๗. ในคดีอาญาที่ผู้เสียหายหรือพยานเป็นเด็กอายุไม่เกิน ๑๘ ปี ผู้พิพากษาจะจัดให้พยานอยู่ในห้องอีกห้องหนึ่งซึ่งไม่ใช่ห้องพิจารณาคดีปกติ และจะมีนักจิตวิทยา หรือนักสังคมสงเคราะห์ และจะถามพยานผ่านนักจิตวิทยาหรือนักสังคมสงเคราะห์

          ๘. เมื่อพร้อมเบิกความแล้วพนักงานอัยการจะแจ้งผู้พิพากษาเพื่อขึ้นพิจารณาแล้วพยานจะต้องไปนั่งอยู่ที่คอกพยาน (สถานที่นั่งสำหรับเบิกความ) หรือห้องสำหรับสืบพยานเด็กแล้วแต่กรณี แล้วสาบานหรือปฏิญาณตนตามลัทธิศาสนาของตน ซึ่งโดยปกติแล้วก่อนเบิกความพนักงานอัยการจะสอบถามพยานก่อนว่านับถือศาสนาใด แล้วสาบานหรือปฏิญาณตนตามลัทธิศาสนานั้น ซึ่งจะมีกระดาษบันทึกถ้อยคำที่ต้องสาบานติดไว้ที่คอกพยาน แต่หากพยานอ่านหนังสือไม่ออก พนักงานอัยการจะเป็นผู้นำสาบานหรือปฏิญาณ และในบางกรณีหากพยานไม่ได้นับถือลัทธิหรือศาสนาใดก็ให้สาบานหรือปฏิญาณว่าจะเบิกความด้วยความสัตย์จริง หรือแล้วแต่ดุลพินิจของผู้พิพากษาแต่ละท่าน

         แต่บุคคลต่อไปนี้ได้รับยกเว้นไม่ต้องสาบานหรือปฏิญาณตนก่อนเบิกความ คือ พระมหากษัตริย์ พระราชินี พระรัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ บุคคลซึ่งมีอายุต่ำกว่าสิบห้าปี หรือบุคคลที่ศาลเห็นว่าหย่อนความรู้สึกผิดและชอบ พระภิกษุ และสามเณรในพระพุทธศาสนา และบุคคลซึ่งโจทก์และจำเลยตกลงกันว่าไม่ต้องสาบานหรือปฏิญาณ

          ๙. เมื่อกล่าวคำสาบานหรือปฏิญาณเสร็จแล้วผู้พิพากษาจะเริ่มถามพยานเกี่ยวกับชื่อ อายุ ที่อยู่ อาชีพ และความเกี่ยวข้องกับคดีว่าพยานมีความเกี่ยวพันกับคู่ความในคดีนี้อย่างไร จากนั้นโดยปกติผู้พิพากษาจะเปิดโอกาสให้พนักงานอัยการซักถามพยานเพื่อให้พยานเล่าข้อเท็จจริงเกี่ยวกับคดีที่พยานได้รู้ ได้เห็น หรือได้ยินมาด้วยตนเองตามลำดับขั้นตอนไป หรือศาลอาจถามพยานเองก็ได้ เมื่อพนักงานอัยการซักถามพยานเสร็จทนายความจำเลยหรือที่ปรึกษากฎหมายจำเลยจะถามค้านพยานซึ่งเป็นคำถามเพื่อทำลายน้ำหนัก (จับผิด) คำเบิกความพยานที่ตอบพนักงานอัยการ โดยปกติจะเป็นคำถามนำในลักษณะจูงใจให้พยานตอบเพียงว่าใช่หรือไม่ใช่ เมื่อจบคำถามค้านพนักงานอัยการจะถามติงพยานเพื่อดึงน้ำหนักคำพยานที่ถูกทำลายไปตอนถามค้านกลับคืนมา เมื่อจบคำถามก็เป็นอันจบพยานปากนี้ แต่คู่ความอาจงดการถามค้านหรือถามติง เสียก็ได้หากเห็นว่าไม่มีความจำเป็นต่อรูปคดี

          ๑๐. ในขณะเบิกความผู้พิพากษาจะพูดถ้อยคำที่พยานเบิกความแล้วบันทึกเสียงของศาลไว้ ทำเช่นนี้สลับกับพยานเบิกความไปจนเสร็จ แล้วส่งไฟล์หรือเทปเสียงไปให้พนักงานพิมพ์ซึ่งในขณะที่ผู้พิพากษาบันทึกเสียงนั้น หากพยานเห็นว่าไม่ถูกต้องตรงกับที่พยานเบิกความและพนักงานอัยการหรือคู่ความอื่นไม่ท้วงติง พยานสามารถแจ้งผู้พิพากษาให้บันทึกให้ถูกต้องได้ เมื่อจัดพิมพ์เสร็จแล้วผู้พิพากษาจะอ่านคำเบิกความให้พยานฟังอีกครั้ง หากมีข้อความส่วนใดส่วนหนึ่งไม่ถูกต้องตรงกับที่พยานเบิกความไปแล้วพยานสามารถแจ้งให้ผู้พิพากษาแก้ไขให้ถูกต้องได้ แต่ในขั้นตอนนี้ผู้พิพากษาจะไม่อนุญาตให้พยานเบิกความใหม่แตกต่างจากที่เบิกความไว้แล้ว

          ๑๑. พยานต้องเบิกความด้วยวาจา ห้ามอ่านข้อความที่จด หรือเขียนมา เว้นแต่จะได้รับอนุญาตจากผู้พิพากษา ซึ่งหากมีข้อเท็จจริงบางส่วนที่พยานจำไม่ได้ ก็ให้พยานตอบว่าจำไม่ได้หรือไม่แน่ใจ อย่าไปคาดเดาหรือคาดคะเนเอาเองเพราะอาจเสียหายต่อคดีได้ และหากฟังคำถามไม่ชัดเจน หรือไม่เข้าใจควรขอให้ผู้ถามถามใหม่อีกครั้ง หรือขอให้ผู้พิพากษาอธิบายคำถามนั้น

          ๑๒. สำหรับคำถามที่ใช้ถามพยานนั้นกฎหมายห้ามพนักงานอัยการ ทนายความ หรือที่ปรึกษากฎหมายจำเลยถามพยานด้วยคำถามที่ไม่เกี่ยวกับคดี หรือคำถามที่อาจทำให้พยานหรือคู่ความอีกฝ่ายหนึ่งหรือบุคคลภายนอกต้องรับโทษทางอาญา หรือคำถามที่เป็นการหมิ่นประมาทพยานอาจไม่ตอบคำถามดังกล่าวได้เมื่อได้รับอนุญาตจากผู้พิพากษา

          ๑๓. สำหรับพยานที่เป็นคนหูหนวกหรือเป็นใบ้ หรือทั้งหูหนวกและเป็นใบ้ไม่สามารถเบิกความด้วยวาจาได้ ผู้พิพากษาจะสั่งให้พยานเบิกความด้วยวิธีเขียนหนังสือ หรือเบิกความผ่านล่ามภาษามือ หรือวิธีการอื่นที่เห็นว่าเหมาะสม

          ๑๔. หลังจากผู้พิพากษาอ่านคำเบิกความเสร็จแล้ว พยานต้องลงชื่อในคำเบิกความและลงชื่อรับค่าพาหนะและค่าป่วยการ หรือเอกสารอื่นที่เจ้าหน้าที่ศาลจัดทำขึ้นก่อน จากนั้นให้สอบถามเจ้าหน้าที่ศาลอีกครั้งว่าเรียบร้อยหรือไม่ พยานสามารถเดินทางกลับได้แล้วหรือไม่ เพราะหากพยานไม่ได้ลงชื่อในเอกสารอย่างใดอย่างหนึ่ง เจ้าหน้าที่ศาลจะติดต่อพยานให้มาลงชื่ออีกในภายหลังซึ่งอาจเสียเวลาโดยไม่จำเป็น

          ๑๕. กรณีที่มีการเลื่อนคดีไม่ว่าเพราะสาเหตุใด หากพยานมาศาลแล้ว และเจ้าหน้าที่ศาลให้พยานลงลายมือชื่อทราบวันนัดใหม่ที่ต้องเบิกความในนัดหน้าแล้ว ผู้พิพากษาจะไม่ออกหมายเรียกพยานอีก เพราะฉะนั้นพยานต้องจำวันนัดใหม่ให้ดีและมาเบิกความในวันนัดใหม่ดังกล่าว

          ๑๖. สำหรับพยานที่ได้รับหมายเรียกพยานโดยชอบแล้วจงใจไม่ไปศาล ศาลอาจเลื่อนการสืบพยานไปแล้วออกหมายจับเอาตัวพยานกักขังไว้จนกว่าจะได้เบิกความตามวันที่ศาลเห็นสมควร และพยานอาจถูกฟ้องดำเนินคดีในข้อหาขัดขืนหมายเรียกของศาล และหากพยานคนใดรู้อยู่แล้วว่าจะมีการส่งหมายเรียกถึงตนแต่หาทางหลีกเลี่ยงที่จะไม่รับหมาย พยานก็มีความผิดฐานละเมิดอำนาจศาลซึ่งมีโทษจำคุกและปรับด้วย

          ๑๗. หากพยานได้รับหมายเรียกโดยชอบแล้วมีเหตุขัดข้องไม่อาจเดินทางมาศาลในวันนัดสืบพยานได้ไม่ว่าจะเป็นเพราะเหตุเจ็บป่วย หรือต้องเดินทางไปต่างประเทศโดยกำหนดล่วงหน้าไว้แล้ว หรือเหตุจำเป็นประการอื่น พยานสามารถทำหนังสือแจ้งมายังหัวหน้าพนักงานอัยการ (อัยการจังหวัด) หรือผู้พิพากษาหัวหน้าศาล เพื่อชี้แจงถึงเหตุผลความจำเป็น โดยพยานอาจนำหนังสือไปยื่นที่สำนักงานอัยการหรือที่ศาลด้วยตนเองหรือมอบฉันทะให้ผู้อื่นนำไปยื่นแทนก็ได้แต่ต้องก่อนวันที่ศาลนัดสืบพยาน